Maxkamadaha Awoodda u Leh Dhegaysiga Dacwad Ciqaabeed

Maxkamadaha Qaada Dacwadaha Ciqaabta & Ikhtisaaskooda

Maxkamadda Degmada

Maxkamadda degmaddu qeybteeda ciqaabtu waxa ay geli kartaa denbiyada ku xusan xeerka ciqaabta ee aysan ciqaabtoodu ka badnayn sadex sano oo xadhig ah, ama ganaax lacageed oo aan ka badnayn 3,000 oo shiling ama labadooda oo wada jira.

Fiiri qodobka 2aad ee XNG, iyo qodobka 2aad ee XHC.

Maxkamadda Gobolka

Maxkamadda Gobolku waxa ay leedahay laba laamood oo kala ah:

Laanta madaniga ahi waxay awood u leedahay dhamaan dacwadaha madaniga ah ee aan hoos imaamin awoodda maxkamadda degmada, waxaana dacwadaha gala hal garsoore oo keliya.

Laanta dacwadaha ciqaabta waxa ay u qeybsantaa laba qeybood oo kala ah:

A.    Qeybta dacwadaha aan tashiga ahayn (General Section).

B.     Qeybta dacwadaha tashiga ah (Assize Section).

Qeybta Dacwadaha aan Tashiga ahayni waxay awood u leedahay, dhegeysiga dacwadaha Ciqaabta ah ee uu xadhigeedu ka badan yahay (3) sano, kana hooseeyo (10) sano.

Waxaana dhegeysan kara hal Garsoore keliya.

Qaybta Dacwadaha tashiga ah waxay ka koobantahay sadex garsoore: waxayna dhageystaan dacwadaha ciqaabtoodu gaadhayso dil, xabsi daa'in ama xabsi aan ciqaabtiisu ka hoosaynin ugu yaraan 10 sano iyo wixii ka badan.

Fiiri qodobka 3aad ee XNG.

Maxkamadda Racfaanka

Maxkamadda Racfaanku waxay go’aan ka gaadheysaa, dacwadaha racfaanada looga soo qaato xukunada maxkamadda derejada Kowaad ee Gobol iyo degmo.

Maxkamadda racfaanku waxa ay ka koobantahay laba qeybood oo kala ah:

Qeybta  caadiga ah ee racfaanada ((General AppellateSection)) iyo qeybta tashiga ah ee racfaanada(Assize Appellate Section).

Qeybta caadiga ah ee racfaanadu waxa ay go’aan ka gaadhaa racfaanada laga qaato dacwadaha ciqaabta ah ee Maxkamadda Gobolka iyo Degmada oo keli ah, waxaana dhegaysta dacwadahaas hal garsoore.

Qeybta  Dacwadaha tashiga ah, waxa ay go’aan ka gaadhaa racfaanada laga soo qaato xukunnada Maxkamadda Gobolka laanteeda tashiga.

Fiiri qodobka 4aad ee XNG.

  
               Waa Maxay Dacwad Ciqaabeed? Guji Halkan 

Maxkamadda Sare

Maxkamadda Sare waa xubinta ugu sareysa Garsoorka Dalka, shaqadeeduna waa damaanad qaadka habsami u dhaqan gelinta qaanuunka iyo mideynta fasiraadiisa, sidoo kale waxay fulisaa hawlaha kale ee dastuurku ama qaanuunku u xilsaaro.

Maxkamadda sare ee dalku qeybteeda caadiga ah oo ka kooban 3garsoore waxa ay gashaa cabashooyinka laga soo qaato xukunada ciqaabta ah ee maxkamadaha racfaanka qaybahooda kala gedisan iyo dib u eegista laga qaato xukunada maxkamadda sare laftigeeda.

Fiiri qodobka 5aad ee XNG.

Xadidaada Ikhtisaaska Maadada/ Mawduuca ee Maxkamadda Ciqaabta:

Marka la rabo in la xadido maxkamadda ikhtisaaska u leh dhagaysiga dacwadda ciqaabeed waxaa lagama maarmaan ah in la eego ciqaabta u sareysa ee danbi kasta xeerku u xadidayo, iyadoo la tixgalinayo asbaabaha danbiga cusleeya ee ku xusan qodobka 39aad ee XCS.

Taas oo ka dhigan in danbi kasta oo ciqaabtiisa u badani aysan ka badnayn sadex sanadood iyadoo lagu daray sifaalaha danbiga cusleeya, uu noqonayo ikhtisaaska maxkamadda degmada.

Xilliga la xidadayo ikhtisaaska maadadeed laguma darayo xisaabta xaaladda caadeyste nimada, ee ku xusan Q.61aad ee XHC.

Ikhtisaas la’aanta maxkamadda waxa soo jeedin karaya dhinacyada waxaana kale oo si iskeed ah ugu dhawaaqi karaysa maxkamadda, haddii maxkamadi dhegaysato dacwad aysan ikhtisaas u lahayn xukunkeedasi waa waba kama jiraan, waxaana arintaas la soo jeedin karayaa marxalad kasta oo dacwadda dhegaysigeedu marayo.

Fiiri Q.4aad ee XHC.

Haddii eedaysanaha loo haysto danbiyo badan oo soo kala hoos galaya ikhtisaaska maxkamaddo kala duwana markasta waxaa tixgelinta leh danbiga ugu culus cidda ikhtisaaska u leh.

Fiiri qodobka 7aad ee XHC.

    Halkan ka Degso Xeerka Ciqaabta Soomaaliyeed? Guji Halkan 

Xadidaada Ikhtisaaska Dhuleed ee Maxkamadda Ciqaabta:

Marka la doonayo in la xadido ikhtisaaska dhuleed ee maxkamadda ciqaabta waxaa la eegayaa:

1.      goobta danbigu ka dhacay

2.      ama natiijadu ka dhacday.

goobtaas maxkamadda ku taal ayaana iska leh ikhtisaaska qaadista dacwadaas.

Marka danbigu yahay mid xiriirsan ama joogto ah waxaa qaadista dacwadda ikhtisaas u leh goobta danbiga socodkiisu ku dhamaaday, marka ay suurta geli weydo in denbiga loo xadido sida aan soo tilmaanay.

Haddii aan la garanayn halka danbiga lagu galay, amase uu ku dhamaaday, amase danbiga lagu galay dalka dibadiisa maxkamadda sare ee dalka ayaa xadidaysa maxkamadda dacwadda qaadaysa.

Fiiri Qodobka 5aad ee XHC.

Marka ay dhacaan danbiyo dhawr ah oo ka kala dhacay xuduudo kala gedisan waxaa dacwadda qaadaysa:

A.    Maxkamadda ikhtisaaska u leh goobta danbiga ugu culusi ka dhacay.

B.     Haddii danbiyadu isku culeys yihiina maxkamadda goobta tirade denbiyo ee u badan lagu galay

C.     Haddii aysan suurta gal ahayn in la xadidana, haddi danbiyadu hal gobol dhexdii kawada dheceena maxkamadda racfaanka ayaa xadidaysa maxkamadda dhegaysanaysa dacwadda, haddii gobolo kala duwan ay ka dheceena maxkamada sare.

Fiiri qodobka 8aad ee XHC.

Halkan ka Degso Xeerka Madaniga Soomaaliyeed? Guji Halkan

Durida iyo ka Joogsashada GarsoorahaDuridda Garsooraha

Qodobka 10aad ee XHC, wuxuu leeyahay”

Garsooruhu awoodiisa Garsoore ahaan kagama qayb gali karo dhegaysi dacwad ciqaabeed haddii laga helo 6dan arimood midkood:

1.      uu ka qayb galay dhegaysiga isla dacwadaas Garsoorenimo Maxkamad kale;

2.      uu Dacwadaas ka noqday:

A.    Xeer Ilaaliye.

B.     Qareen difaac.

C.     wakiilka dhinac.

D.    Marag.

E.     khabiir ama la taliye farsamo

3.      uu isagu ahaa dhinicii sameeyay war gelinta, ashkatada ama codsaday in dacwada la oogo.

4.      uu ka leeyahay isagu wax dan shakhsi ah dhegaysiga dacwada.

5.      Uu garsooruhu ay ka dhaxayso xidhiidh xididnimo oo ah, in uu guursday qof uu dhalay ama la dhalatay/ ha noqdo ka wax guursaday garsooraha ama qofka kaleba,  ruux walba oo qayb ka qaadanaya dacwada isagoo ku leh maqaamyada soo socda midkood:

A.    Garsoore,

B.     Ooge

C.     Qareenka difaaca,

D.    wakiilka dhinac,

E.     ama qof kasta oo ka leh wax dan shakhsi ah dacwadan.

6.      uu isagu talo ka gaystay ama ku cabiray fikradiisa arrinka dacwada oo ka baxsan gudashada shaqadiisa Garsoore ahaan.

Garsooruha waa in uu sida ugu dhaqsaha badan ayuu uga joogsanayaa dhegaysiga dacwada, isla marka uu ogaado jiritaanka waxyaabaha ku taxan faqrada hore ee qodobkan, wuxuuna u gudbinayaa arrinka Gudoomiyaha Maxkamada ama Maxakamada ka saraysa taasoo qaadanaysa talaabooyinka lama huraanka ah ee ku xusan faqrada 3 aad ee Qod: 11.

Gef kasta oo loo gaysto tilmaamaha qodobkan wuxuu dacwada ka dhigayaa baaba’a, ay xataa Maxkamadu iskeed ugu dhawaaqi karto marxaladkasta oo dacwadu marayso.

Ka Joogsiga Garsooraha

Garsooruhu wuxuu awood u leeyahay in uu iskii uga joogsado dacwadda lagu soo qoray, haddii damiirkiisu uu u sheego in aanu cadaalad ka keeni karin dacwadda hortaalla.

---

[1]  Fiiri faqrada 3aad ee qodobka 2aad ee Xeerka Nidaamka Garsoorka.